OTOMOTİV dalını 2001 krizinden çıkarıp Türk iktisadının lokomotifi olmasında büyük hissesi olan hafif ticari araçlar, son yıllarda içeride büyük badire çekiyor. Türkiye’yi üretimde Avrupa’nın doruğuna çıkaran hafif ticari araçların iç pazarda yaşadığı kan kaybı her yıl artarak devam ediyor. Yüzde 45 ila 160 ortasında değişen ÖTV oranlarına sahip arabalara nazaran yüzde 15’lik ÖTV oranıyla değerli bir vergisel avantajı olmasına karşın hafif ticari araçların toplam pazardan aldığı hisse eriyor. 2002 yılında toplam satışlarda yüzde 41.97’lik hisseye sahip olan hafif ticari araç sınıfı bu yılın birinci 7 ayında birinci sefer yüzde 20’nin altına gerileyerek yüzde 19.38’e kadar indi. Bunda iktisatta yaşanan dalgalanmadan çok, KOBİ ve esnafın tercihlerinde değişim de tesirli oluyor.
Türkiye’nin 2001 yılında Tofaş tarafından geliştirip, ürettiği ve İtalyan Fiat’ı bile krizden kurtaran Doblo modeli le başlattığı hafif ticari araç atağı, 2002 yılında Ford Otosan’ın üretmeye başladığı Transit Connect ile devam ederek otomotiv endüstrinin hem üretim hem ihracat hem de iç pazarda büyük ivme kazanmasını sağladı.
KRİZDEN ÇIKARAN SINIF
O devir hükümetin de hafif ticari araç üretimini desteklemek için ÖTV oranını yüzde 10 olarak belirleyip iç pazarda büyük vergi avantajı sağlamasıyla birlikte Tofaş, Doblo’dan sonra Minicargo ve çoklu marka projelerini, Ford Otosan da Transit ve Courier üretimini devreye soktu. Bu gelişmelerle birlikte Türkiye kısa müddette Avrupa’nın hafif ticari araç üretim üssü haline gelirken, ÖTV avantajıyla iç pazarda da değerli satış sayılarına ulaşıldı. 2002-2008 yıllarında ortasında Türkiye’de her satılan 100 aracın 40’a yakını hafif ticari araç olurken, bu oran 2011 yılından itibaren 30’un altına indi.
TEMMUZDA % 76 DÜŞTÜ
2011 yılı sonunda arabaya yapılan büyük ÖTV artışından hafif ticari araç sınıfı kısmen etkilendi. Kısmen diyorum zira yüzde 10 olan hafif ticari araç ÖTV oranı arabalara kıyasla yalnızca yüzde 15’e çıkarıldı. Kuşkusuz bu iç pazarda hafif ticari araç satışlarında yaşanan daralmanın ana etkeni değildi. O tarihe kadar KOBİ ve esnafın hafta ortası iş hafta sonu ise aile aracı olarak tercih ettiği hafif ticari araçlara yönelik kuralların sertleşmesi alımı etkileyen ana sebepler oldu. Her yıl muayene ıstırabı, SRC dokümanı zaruriliği, köprü geçiş yasakları bu sınıfa yönelik talebi vakit içinde zayıflattı. 2011’de iç pazarda yüzde 31.34 hisseye sahip hafif ticari araçlar 2012 yılına gelindiğinde yüzde 28, 2013 yılında ise yüzde 22’ye kadar geriledi. Ekonomik dalgalanmanın yaşandığı 2018 yılını yüzde 21.68 hisseyle kapatan hafif ticari araç satışları, bu yılın birinci 7 ayında ise KOBİ ve esnafın yaşadığı ekonomik sorunlar da eklenince değerli daralma yaşadı. Temmuzda toplam pazar yüzde 66 düşerken hafif ticari orta satışları yüzde 76’yı yaşayan kayıp yaşadı. 7 ayda ise toplam pazar yüzde 47.53 daralırken, hafif ticari araç satışlarındaki kayıp yüzde 53’ü aştı. İç pazarda yaşanan bu kayıplar üretimde de kendini gösteriyor. Artık gözler Türkiye’yi Avrupa’da üretim üssü yapan hafif ticari araçlara ait gelişmelerde.