Sıcaklık ne kadar yüksekse haliyle o kadar fazla insan klima çalıştırıyor. Aslında klima kullanımı, dünya çapındaki bütün ülkelerde artıyor: 2050 yılı itibariyle, dünya hanehalklarının yaklaşık üçte ikisinde klima olacağı ve binaları serinletmek üzere güç talebinin de üçe katlanacağı iddia ediliyor.
Ancak bu güç, yenilenebilir kaynaklardan gelmedikçe; bütün o ek talepler, daha fazla sera gazı oluşturacak ve global ısınmaya da katkı yapacak; ve natürel ki, daha sıcak olan yaz mevsimlerine.
Popular Science’ın haberine nazaran bu durum fasit bir daire; lakin binalar, iklim değişikliğine katkıda bulunmadan ısıyı dışarıda tutmak üzere tasarlanabilir.
1. Pencereler ve gölgelendirme
İnsanlar binaları serinletmek için genelde pencereleri açar; lakin içerideki hava, dışarıdaki hava kadar sıcak olacaktır. Aslında, ısıyı dışarıda tutmanın en kolay yolu; uygun bir yalıtım yapmak ve pencereleri yeterli hizalamaktır.
Güneş yazın dorukta olduğundan, saçaklar ve panjurlar üzere harici yatay gölgeleme biçimleri çok tesirlidir.
Doğu ve batıya bakan pencereleri gölgelemek daha zordur. Jaluziler ve perdeler, görüntüyü ve gün ışığını kapattıkları için çok âlâ değillerdir ve şayet pencerenin içerisine konumlandırılırlarsa, ısı aslında binaya girer.
Bu sebeple, dış güneşlikler (Fransa ve İtalya’daki eski binalarda sıklıkla görülenler gibi) tercih edilebilir.
2. Boyalar ve kaplamalar
Çatıların, güneş ışınımını yansıtmak üzere tasarlanan özel pigmentlere sahip boyalarla boyanması artık yaygın bir şey; bu ışınım hem görülebilir ışık aralığında, hem de kızılötesi tayfında yer alıyor.
Bunlar, klasik boyaya kıyasla yüzey sıcaklıklarını 10°C’den fazla düşürebiliyor. Pencerelere, ısıyı dışarıda tutan ancak güneş ışığını içeri alan “tayfsal seçici” kaplamalar ile; yüksek verimli güneş ışığı kaplaması uygulamak da bu bahiste yardımcı olabilir.
Ayrıca, ışığın yoğunluğuna nazaran şeffaflığı değişen (bazı güneş gözlükleri gibi) fotokromik kaplama ve sıcak olduğu vakit daha koyu olan termokromik kaplama var. Bunlar da yardımcı olabilir.
Hatta; soğuk olduğu vakit ışık ile ısıyı emen ve sıcak olduğu vakit bunları yansıtan termokromik boyalar bile geliştiriliyor.
3. İnşaat malzemeleri
Taştan, tuğladan yahut betondan yapılan ya da tabana gömülen binalar; bu materyallerin sahip olduğu yüksek “ısıl kütle” sayesinde daha serin hissettirebilirler; yani bunlar ısıyı yavaş yavaş emip hür bırakıyorlar ve bu sebeple, gündüzleri daha serin ve geceleri daha sıcak hale getirip sıcaklıkları vakitle dengeliyorlar.
Eğer sıcak bir yaz günü taştan yapılmış bir konutu ziyaret ettiyseniz, bu soğuma tesirinin iş başında olduğunu muhtemelen hissetmişsinizdir.
Maalesef çağdaş binalar, genelde düşük termal kütleye sahipler yahut yüksek ısıl kütleye sahip gereçler kartonpiyer ve halılar ile örtülüyor. İnşaatlarda kereste de giderek artan ölçülerde kullanılıyor ve binaları keresteden yapmak, genelde etraf açısından daha düşük tesirlere sahip olsa da; kereste vahim ölçüde termal kütleye sahip.
4. Melez ve hal değişimli malzemeler
Beton yüksek bir ısıl kütleye sahip olsa da, betonu üretmek; son derece fazla güç istiyor: Dünya’daki karbondioksit (CO₂) yayımlarının %8 ila %10’u, çimentodan geliyor.
Keresteyle birleştirilmiş betondan oluşan melez sistemler üzere alternatifler, inşaatlarda giderek daha fazla kullanılıyor ve ayrıyeten etrafa olan tesirleri azaltmaya yardımcı olurken; istenen ısıl kütleleri de sağlıyorlar.
Bir başka farklı tahlil ise, hal değişimli materyaller (PCM). Bunlar, gereç hal değiştirdikçe; enerjiyi saklı ısı biçiminde depolayabilen yahut yayabilen materyaller.
Bu sebeple; hava soğuk olduğu vakit bu husus katı hale geçiyor (donuyor) ve ısı yayıyor. Tekrar sıvı hale döndüğünde ise, unsur ısı emiyor ve soğutan bir tesir oluşturuyor.
PCM’ler, taş yahut betona nazaran çok daha yüksek ısıl kütleye sahip olabiliyorlar; yapılan araştırmalarda, bu gereçlerin, iç sıcaklıkları 5°C’ye kadar düşürebildiği bulunmuş. Şayet klimalı bir binaya ek edilirlerse, soğutmadan kaynaklanan güç tüketimini %30 oranında azaltabiliyorlarmış.
Araştırmacılar, PCM’lerin çok umut vadeden bir teknoloji olduğunu söylüyor. Bu gereçler; genelde tavan kaplamaları ve duvar levhaları halinde ticari olarak da mevcut. Ne yazık ki, PCM’lerin üretimi hâlâ yüksek güç gerektiriyor.
Fakat birtakım PCM’ler, başkalarına nazaran dört kat daha düşük CO₂’ye sebep oluyor; bu yüzden, yanlışsız eseri seçmek değer taşıyor. Ayrıyeten üretim süreçlerinin de vakitle daha verimli olması ve PCM’leri, giderek daha zahmete paha hale getirmesi bekleniyor.
5. Su buharlaştırma
Su, ısıyı emiyor ve buharlaşıyor. Üst yükseldikçe, daha soğuk olan havayı aşağı hakikat itiyor. Bu kolay olgu; iç yerlerdeki sıcaklıkları azaltmak için sudan ve doğal havalanmadan faydalanılan soğutma sistemlerinin geliştirilmesine yol açtı.
Suyu buharlaştırmada kullanılan yollar ortasında püskürtücüler, püskürtme göğüsleri (buhar oluşturmak için), ıslak pedler ve suyla doldurulmuş seramik buharlaştırıcılar üzere gözenekli materyaller yer alıyor.
Bu su; kulelerde, rüzgar bacalarında yahut çift kabuklu duvarlarda buharlaştırılabiliyor. Yani; soğuk hava aşağı çökerken, sıcak hava ve su buharının yükselebileceği bir kanal meydana getiren rastgele bir şey kâfi.
Bu üzere sistemler, hava nispeten kuru olduğu ve sistem dikkatli formda denetim edildiği surece sahiden tesirli olabiliyor; çeşitli binalarda, sıcaklığın 14°C ila 16°C’ye kadar düştüğü bildirilmiş.
Fakat çok heyecanlanmadan evvel, temel şeylere geri dönelim. Klimanın global ısınmaya katkı yapmamasını sağlamanın kolay yollarından biri de, ona yenilenebilir güçlerle güç sunmaktır; sıcak havada, güneş gücü besbelli bir seçim üzere duruyor. Ama para ve yer gerektiriyor.
Binalar artık, ısıya nasıl yanıt vereceklerini düşünmeden tasarlanamaz; örneğin, cam gökdelenlerin modası geçmeli. Bunun yerine yeterli kapatılmış çatılar ve duvarlar, çok sıcak havalarda fazla değer taşıyor.
Binalarda, elektrik kullanan her şey, mümkün olduğu kadar güç tasarruflu olmalı. Işıklandırma, bilgisayarlar, bulaşık makineleri ve televizyonların hepsi elektrik kullanıyor ve kaçınılmaz olarak biraz ısı oluşturuyorlar; bunlar, kullanılmadığı vakit kapatılmalı. Bu formda, bütün yaz boyunca mümkün olduğu kadar serin kalabiliriz.