Geçtiğimiz yıllarda bir gazeteci Çin’de deneysel bir çalışmaya katılmıştı. Seyredenler kesinlikle hatırlayacaktır. Çalışmanın başlangıcında gazetecinin fotoğrafı polisin sistemine yüklendi ve muhabir kentte daha evvelden bildirmediği bir yere gitti. Yüz tanıma yapan kameralar tarafından 7 dakika içerisinde yeri tespit edilerek yanına polis memurları geldi. Şayet burada gerçek zanlı aranıyor olsaydı, yakalanması 7 dakika sürecekti. Sistem, toplum huzuru açısından hoş bir üzere görünse de hâlâ insan hakları açısından tartışılıyor.
Öte yandan bir öbür teknoloji olan VR, AR ile biyometrik kimlik doğrulamasını yapmak da mümkün. Çünkü bu başlıkta yapılan kimi araştırmalar bize rastgele bir VR, AR oyun esnasında, bireyin topa vuruşundan tutun da el, kol, beden hareketlerine kadar pek çok bilginin kimlik tespiti yapmayı mümkün kıldığını gösterdi. Araştırmaya nazaran bir VR, AR oyununu kimin oynadığını tespit etmek, davranış tahlili yaparak %90 oranında mümkün olabiliyor. Yalnızca kimlik tespiti değil tıpkı vakitte bu sanal ortamdaki davranışlardan korku, depresyon, şizofreni, bağımlılık, DEHB, otizm üzere durumlarda tespit edilebiliyor. Tüm bu bilgiler aleyhte hareket edebilecek şirket yahut bireylerin eline geçmediği sürece sorun yok. Lakin geçerse ve bir sorun tespit edilirse, sıhhat sigortası yaptırırken bir anda mümkün bir risk nedeniyle muafiyet alabilir ya da müracaat yaptığınız bir işe alınmayabilirsiniz. Şimdilik temennimiz bu teknolojilerin erken teşhis, hayat kurtarma, toplum huzurunu sağlama üzere mevzularda her vakit müspet istikamette kullanılması.
Teknoloji insan haklarını ihlal etmemeli
Günlük hayatımızda kullandığımız AI (Yapay zekâ), VR, AR ve internetteki pek çok kanal üzerinden dijital ayak izimizi bırakıyoruz. Bu durum ise bilginin toplanması ve güvenliği problemini daha fazla düşünmemize neden oluyor. Kullandığımız pek çok dijital platformda datalarımız yer alıyor. Artık dataya dayalı bir periyotta yaşıyoruz. Bu nedenle gerek biz gerekse internette yaptığımız davranışlar kıymetli. Büyük data ve münasebetiyle ferdî bilgilerin mahremiyeti tüm dünyada tartışmalı bir mevzu olmaya devam ederken, bir yandan da yeni kanunlar üzerinde çalışmalar yapılıyor. Şimdi kâfi seviyede olmasa da bilim insanları, teknolojinin insan haklarını ihlal etmemesi, ticari alanda şirketleri ve bilhassa müşteriyi muhafazası için çalışmalar yapıyor.
Şimdilik, çok uzun olduğu için okumaya ya da dinlemeye vakit ayıramadığımız kurallarla olabildiğince inançtayız. Hatta, günlük ömrümüzde kapımıza gelen her kargo memuruna kimlik numaramızı ve imzamızı verdiğimiz düşünülürse dijital dünyada daha inançlı bir ortamdayız denilebilir. Her ne kadar etik olmayan data paylaşımı konusunda Batı ülkelerinde üst üste skandallar yaşandıysa da hatalılar Batı’da cezasız kalmıyor. En tasa verici senaryolardan biri de devlet tarafından denetim edilen büyük dataların, yeniden devletin yapay zekâ yetenekleriyle birlikte kullanılarak, insan haklarını ihlal etmesi istikametinde. Bu türlü bir durumun yaşanmaması için büyük bilginin garantisi olarak, ülkelerdeki hukukun üstünlüğü görülüyor. İktisat ve milletlerarası ticarette değerli rolü olan ülkelerin hukuk sistemi, teknolojik gelişmelerle birlikte daha da ön plana çıkıyor.
Serap TORUN
twitter.com/seraptorun73