TÜRKİYE iktisadında küçülme sürat kesti ve yılın ikinci çeyreğinde yüzde 2 olan beklentilerin bilakis yüzde 1.5 daralma yaşandı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran yılın ikinci çeyreğinde dış ticaretin değerli katkısı, devletin tüketim harcamalarının âlâ performans göstermesi ve bankacılık kesiminde takviye kredilerinin öne çıkmasıyla daralmanın ivmesi azaldı. İç talepte toparlanma görülürken yatırımlarda ise olumsuz seyir sürüyor.
Birinci çeyreğe nazaran ise yüzde 1.2 büyüme yaşandı. Bu bilgi teknik resesyonun tesirlerinin de geride bırakıldığının işareti. Ekonomistler yılın ikinci yarısında artık müspet büyüme bekliyor. Yıl sonunda hükümet Yeni İktisat Program’da (YEP) yüzde 2.3 büyümeyle, analistler 2019’un sıfır büyümeyle tamamlanmasını öngörüyor.
3.9 TRİLYONLUK EKONOMİ
TÜİK, datalarına nazaran yılın ikinci çeyreğinde Türkiye iktisadının büyüklüğü 3 trilyon 998 milyar lira, 722 milyar 179 milyon dolar oldu. Kişi başı ulusal gelir ise TÜİK’in 2019 yıl ortası nüfus projeksiyon verisine nazaran yaptığımız hesaba nazaran 8 bin 766 dolar oldu. TÜİK, üretim ve harcamalar metoduyla gayri safi yurtiçi hasıla datalarını açıklıyor. Üretimde en kıymetli bileşen sanayi üretimi. Birinci çeyrekte yüzde 4.3 daralan ve ekonomiyi neredeyse 1 puan küçülten sanayi üretimi yılın ikinci çeyreğini daha olumlu bir performans göstererek yüzde 3.3’lük daralmayla tamamladı. Bu da Türkiye iktisadına 0.54 puanlık olumsuz katkı verdiğini gösteriyor. En külfetli kesim ise inşaat. İnşaatta ikinci çeyrekte yüzde 12.7’lik bir küçülme var. Ve bunun toplam iktisada negatif katkısı 0.98 puan. Yani yüzde 1.5’lik toplam küçülmenin 1 puanı inşaat dalındaki olumsuz seyirden geldi.
FİNANSTAN OLUMLU KATKI
Umut veren bölüm ise finans ve sigorta. Yılın ikinci çeyreğinde kamu bankaları öncülüğünde başlatılan nefes ve dayanak kredi paketleri iktisada olumlu yansımış görünüyor. İkinci çeyrekte finans dalı yüzde 9.3 büyüdü ve bu 0.46 puanlık bir katkı sağladı. Üçüncü çeyrekte bilhassa Merkez Bankası’nın faiz indiriminin tesiri ve gelecekteki faiz siyasetiyle finans bölümünden büyümeye gelecek katkının artması beklenen. Hareketlenmeye başlayan kredi pazarı Türkiye iktisadını de hareketlendirecek.
YATIRIMLARDA SERT DÜŞÜŞ
BÜYÜMEDE en dikkati çeken data yatırımlardaki durum. Toplam yatırımlar ikinci çeyrekte yüzde 22.8 geriledi ve iktisada olumsuz katkısı 7.1 puan oldu. Yatırımın tüm kalemlerindeki olumsuz seyir öne çıkıyor. İnşaat yatırımlarında yüzde 29.2 küçülme var. Bu küçülme verisi birinci çeyrekte yüzde 16 düzeyindeydi. Makine ve teçhizat yatırımlarında azalma yüzde 16.5 yeniden birinci çeyrekte yüzde 11.3 idi. Hem inşaatta hem de endüstrinin yatırımlarında daralma çok sert.
YAVAŞ YAVAŞ HARCIYORUZ
VATANDAŞIN tüketim harcamalarındaki daralma sürat kesti. Bu bilgide inşaat ile otomotiv, mobilya ve beyaz eşyadaki vergi indirimlerinin tesiri büyük. Ayrıyeten inşaat bölümüne hareket getirme için kamu bankaları öncülüğünde faiz indirimleri de gerçekleştirilmişti. Vatandaşın ikinci çeyrekte araba, mobilya ve beyaz eşya üzere sağlam tüketim malı harcamaları yüzde 7.3 arttı, yarı sağlam yanı giysi ayakkabı üzere mallara harcamaları yüzde 10.6 yükseldi. Başta besin olmak üzere dayanıksız tüketim harcamalarındaki artış ise yüzde 24.5. Hizmet bölümünde vatandaşın yaptığı harcamalardaki büyüme ise yüzde 13 olarak belirlendi.
VATANDAŞ TOPARLANIYOR
Birinci çeyrekte vatandaşın tüketiminde büyük bir daralma yaşanmış bu da ekonomiyi olumsuz etkilemişti. İkinci çeyrekte bu performansın toparlanmaya başladığı görülüyor. Datalara nazaran ikinci çeyrekte vatandaşın tüketimi geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 1.1 azaldı ve 0.62 puanlık olumsuz bir katkı yaptı. Lakin yeniden kredi pazarındaki toparlanmaya paralel yılın ikinci yarısında vatandaşın tüketimindeki küçülmenin azalarak sona ermesi beklenti dahilinde. Devletin tüketimi birinci çeyreğe nazaran sürat kesse de artışını sürdürdü. İkinci çeyrekte yüzde 3.3 tüketim harcamalarını artıran devlet 0.46 puanlık büyümeye olumlu katkısıyla öne çıktı.
Dış ticaret ihracattaki artış ithalattaki düşüşle iktisadın lokomotifi oldu. İkinci çeyrekte ihracat yüzde 8.1 arttı ve bu 1.81 puanlık olumlu katkıyı yarattı. İthalat ise yüzde 16.9 azaldı ve 3.87 puanlık bir katkı verdi. Böylelikle dış ticaretin iktisada müspet tesiri 5.7 puan oldu. Bu yılın ikinci yarısında da sürecek. İhracatta rekorlar devam ediyor, ithalatta da biraz sürat kaybetse de düşüş sürüyor.
TURİZM ETKİLER
İkinci çeyrekte tarım dalının büyümesi yüzde 3.4 ve katkısı 0.13 puan. Üçüncü çeyrekte bu katkı da artacak. Hizmetler kaleminde yer alan turizm dalında de üçüncü çeyrekteki hareketlenme ikinci çeyrekte yüzde 0.3 daralan dalın katkısını olumluya çevirecek.