ABD’nin geçen yıl yaptırımları geri getirmesinin akabinde krizden bir türlü çıkamayan İran otomotiv kesimi, uzmanlara nazaran “koma” halinde.
ABD’nin uyguladığı yaptırımlar, büyük otomotiv şirketlerinin ambargolara uyarak ülkeden çekilmesi, İran’da araba ithalatının yasaklanması ve doların yükselmesi İran otomotiv dalının krizle karşı karşıya kalmasına neden oldu.
Tahran’ın en merkezi caddelerinden Veli Asrın üzerinde kapanan galeriler dikkati çekiyor. Başkentte faaliyet gösteren öteki oto galerilerinin önünde de hareketsizlik ve sakinlik göze çarpıyor. Sıfır ve ikinci el otomobil satan pazarlar da son yılların en hareketsiz günlerini yaşıyor. Fiyatların yükselmesi ve halkın alım gücünün de düşmesi nedeniyle alım-satım eskisi kadar gerçekleşmiyor.
OTOMOTİV DEVLERİ İRAN’DAN ÇEKİLDİ
İran’ın önde gelen iktisat gazetelerinden İktisat Dünyası’nın haberine nazaran ABD yaptırımlarına uyan Hyundai, Renault, Peugeot, Citroen, Mazda, Lifan, Great Wall, MG, Brilliance, BYD ve Volvo’nun da ortalarında olduğu birçok otomotiv şirketi, İran’daki yatırımlarını durdurarak ülkeden çekildi. Başka yandan İran hükümeti de otomotiv başta olmak üzere birçok esere ithalat yasağı getirdi.
İran Khodro Genel Müdürü Haşim Yekezare’nin yanı sıra Saipa’nın da üst seviye yöneticileri ve Meclis Maden ve Sanayi Komitesi üyeleri Feridun Ahmedi ile Muhammed Sevgilisi geçen haftalarda araba satışlarında yolsuzluk ve usulsüzlük yaptıkları gerekçesiyle tutuklandı. Milletvekilleri Ahmedi ve Sevgilisi daha sonra kefaletle özgür bırakıldı.
Bu gelişmeler kesimin içinde bulunduğu krizi daha da derinleştirdi.
OTOMOTİV ÜRETİMİ GEÇEN YILA NAZARAN YÜZDE 81 DÜŞTÜ
İran takvimine nazaran yıl başından bu yana 4 ay içinde ülkede 9 bin 85 araç üretildi. Bu, geçen yıla nazaran yüzde 81 düşüş manasına geliyor.
ABD’nin dala getirdiği yaptırımların yanı sıra İran’ın uyguladığı ithalat yasaklarının da bu krizde kıymetli rol oynadığı belirtiliyor.
“İRAN’IN OTOMOTİV BÖLÜMÜ KOMA HALİNDEDİR”
Ülkenin içinde bulunduğu kaideleri “koma” olarak nitelendiren İran’ın önde gelen otomotivcilerinden Hüsrevani Otomotiv Genel Müdürü Ali Hüsrevani, kesimde yaşanan gelişmeleri AA muhabirine kıymetlendirdi.
Devlete bağlı otomotiv şirketlerinden sonra özel dalda en fazla araç satma rekoruna sahip Hüsrevani, ABD yaptırımlarından sonra birçok pazar üzere İran’daki otomotiv bölümünün de büyük bir krize girdiğini belirterek, “İran’ın otomotiv dalı koma halindedir. Ne satacak eser var ne de alıcı. Piyasadaki araçlar kalitesiz ve kıymetli.” dedi.
Yaklaşık 2 yıldır İran’a araç ithalatı yapılmadığını ve tüm eserler üzere otomobil fiyatının da arz ve talebe nazaran şekillendiğini aktaran Hüsrevani, arz olmayınca fiyatların üst tırmandığını tabir etti.
Hüsrevani, “Ülke yaptırıma maruz kaldı, riyal düştü, dolar yükseldi ve ithalat yasakları getirildi. Bütün bunlar sermaye sahiplerinin ellerindeki parayla araç piyasasına hamle etmesine neden oldu. Araç fiyatlarının yüksek olması pazar endeksini ve enflasyonu da çok etkiliyor. Zira otomobilin kıymetli olması ruhsal bir yük oluşturuyor.” diye konuştu.
“İRANLILAR MALINI MÜLKÜNÜ SATIP TÜRKİYE’DEN MESKEN ALIYOR YA DA KANADA’YA GÖÇ EDİYOR”
Devlet şirketlerini toplumsal medyanın gücünü “kendi çıkarları doğrultusunda kullanmakla” suçlayan Hüsrevani, bu kurumlardaki bireylerin araba satan birçok siteye bilgi verdiğini ve piyasadaki fiyatları üst çıkararak ucuz satanları tehdit ettiklerini ileri sürdü.
İran’da araba fiyatlarının denetimden çıktığını kaydeden Hüsrevani, “İran’da konut ve otomobil o kadar pahalılandı ki halk, bunları satarak ülke dışında çok âlâ bir hayat sürdürebileceğini fark ediyor. O nedenle İranlılar, malını mülkünü satıp Türkiye’den mesken satın alıyor ya da Kanada üzere ülkelere göç ediyor.” sözlerini kullandı.
“REKABET ORTAMININ OLMAMASI KALİTELİ ARABA ÜRETİLMESİNİ İMKANSIZ HALE GETİRDİ”
Hüsrevani, yaptırımların geri gelmesinden sonra ülkede üretim diye bir şeyin olmadığını anladıklarını ve İran’da ucuz ve kalitesiz olarak bilinen Pride model arabası bile yapamadıkları gerçeğinin ortaya çıktığını savundu.
“Devlet, ihtilalin başından itibaren yersiz himayelerle ve otomotivi kendine bağlayarak bu bölümün bağımsızlaşmasını önledi.” görüşünü lisana getiren Hüsrevani, şöyle devam etti:
“Rekabet ortamının olmaması kaliteli araba üretilmesini imkansız hale getirdi. Bu şartlarda ithalat yasağı da kaldırılırsa, kaliteli üretim olmadığı için yerli otomotiv bölümü iflas edecektir. Bunları lisana getirdiğimizde, üretim ve emekçi aykırısı damgası yapıştırıyorlar. Bugünkü koşullarda personelin daha güzel bir hayat standardı ve geliri mi var?”
Otomotiv ithalatının yaptırımla alakası olmadığını ve geçmiş yaptırımlarda çok rahat bir halde otomotiv ithalatı yaptıklarını kaydeden Hüsrevani, İranlı iş adamlarının, yaptırım kaidelerinde iş yapmayı öğrendiklerine dikkati çekti.
“BİZİM SIKINTIMIZ DAHİLİDİR, HARİCİ DEĞİL”
İranlı iş adamı, “Bizim içinde bulunduğumuz sorun kendi kendimize uyguladığımız yaptırımdır. Bizim sıkıntımız dahilidir, harici değil. İş adamlarının sermayesi İran dışında. Ülkeye mal getiremedikleri taktirde sermayelerini nasıl buraya çeksinler? Sermayeyi geri getirmenin bir yolu da türlü cazibe imkanları oluşturmaktır.” değerlendirmesinde bulundu.
İran’da araba pazarını canlandırmanın tek yolunun ithalatı özgür hale getirmek olduğunu söz eden Hüsrevani, koşullar bu formda devam ederse otomotiv dalında daha fazla işsizlik sıkıntısıyla karşı karşıya kalacakları ikazında bulunarak, kelamlarını şöyle noktaladı:
“Sadece ben, 300 kişi için istihdam alanı oluşturdum. Şayet iş yapamazsam bu sayı günden güne azalacaktır. Devletin ithalatı özgür bırakması en gerçek olandır. Tarifeleri düşürmeli ve ikinci el araçların da yurda girişine müsaade vermelidir.”