RUSYA’nın Kuzey Filosu’na bağlı bir nükleer denizaltıda pazartesi akşamı derin deniz tabanı araştırmaları sırasında meydana gelen ve 14 denizcinin vefatına yol açan yangın faciasının yankıları sürüyor. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in talimatıyla Savunma Bakanı Sergey Şoygu, soruşturmayı izlemek üzere denizaltının çekildiği Severomorsk limanındaki deniz üssüne gitti. Şoygu, mürettebattan kurtulanlar olduğunu söyledi. Lakin sayı vermedi.
‘KENDİLERİNİ FEDA ETTİLER’
Arktik bölgesindeki Rus deniz üssünde konuşan Şoygu, şunları söyledi: “Hayatını kaybeden denizcilerimizin sayısı 14. Subayların yanı sıra denizaltıda savunma endüstrisinde vazifeli sivil bir uzman da bulunuyordu. Denizcilerin onun kurtarmak için büyük fedakârlık gösterdiklerini söyleyebilirim. Kahramanlarımızın ailelerine kahramanlık nişanları takdim edilecek. Denizaltının vazifesinin ne olduğuna gelince yalnızca belirlenen alanda tabanda yer kabuğunu incelediklerini söyleyebilirim.”
Şoygu, teknedeki mürettebatın sayısı yahut denizaltının modelinden bahsetmedi. Lakin Rus basını, Barents Denizi’nde test vazifesinde olan bu denizaltının AS-12 modeli küçük boyutlu bir nükleer denizaltı olduğunu yazmıştı. Rusya önderi Putin ise evvelki gün, “Kazanın meydana geldiği gemi sıradan bir gemi değildi. Hayatını kaybeden 14 kişi ortasında 7 birinci düzey kaptan vardı ve 2’si Rusya Kahramanı mükafatına sahipti. Bu kaza Rusya ve ordumuz için büyük bir kayıp” demişti.
KREMLİN: ÖRTBAS ETMEDİK
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Geliştirilme kademesindeki denizaltımızda yaşanan olay devlet sırrı bilgiler içeriyor. Olayın birinci başta örtbas edildiği de gerçek değil. Lider Putin orada olup bitenler hakkında anında haberdar edilmiş, kazayı sıcağı sıcağına takip etmiştir. Hasebiyle kaza ile ilgili kamuoyuna yapılabilecek açıklamalar esasen yapıldı. Öbür ögeler Rusya Federasyonu devlet güvenliğini ilgilendiren mevzular olduğu için paylaşılmayacak” sözünü kullandı.
‘MUHATAP SAVUNMA BAKANLIĞI’
Bölgeye yakın Norveç tarafından Rus denizaltısıyla ilgili yapılan açıklamada kaza sırasında gaz patlaması yaşandığı tezine da yanıt veren Peskov, “Konunun muhatabı Kremlin değil, Rusya Savunma Bakanlığı’dır. Onlar ise kaza sonrası bölgede bir tehlike olmadığına dair rapor yayınladı. Bu konuda geride kalan tüm soruların muhatabı Savunma Bakanlığı’mızdır” dedi.
YANGIN SENARYOLARI
YANGININ sebebi açıklanmazken, Rus medyası uzman görüşlerine başvurdu. Komsomolskaya Pravda gazetesine bilgi veren ve isminin açıklanmasını istemeyen bir uzman, “Yaşanan trajedinin nedenini orada bulunmadan söylemek yüzde yüz mümkün değil. Fakat yapılan açıklamalardan denizaltında yangının apansız çıktığını ve kalan mürettebatın hem kendi canını hem de denizaltıyı kurtarmak için makul iç kısımları kapattığı varsayımı yürütülebilir. Yangının nedeni ise elektrik motoru sargıları olabileceği üzere oksijen üreten aygıt da alev almış olabilir” dedi. Bu, son 19 yıldaki üçüncü Rus denizaltı faciası oldu. 2000 yılında Kursk nükleer denizaltısı patlama sonucu batmış, 118 denizci ölmüştü. 2008’de Nerpa nükleer denizaltısında yangın söndürücü sistem ezkaza çalışmış, freon gazı 20 kişiyi öldürmüştü.
REKOR DERİNLİKLERE DALIYOR, ZIMNÎ KALIYOR
AS-12 “Loşarik” denizaltısının dizaynına 1980 yılında “Malahit” askeri tersanesinde başlandı. Argümanlara nazaran 1990’lı yılların başında dondurulan proje fakat 1995’te tamamlandı. Denizaltının uzunluğunun 60-70 metre, tartısının 1600 ton olduğu sanılıyor.
Bilimsel derin su çalışmalarının yanı sıra Rus donanması tarafından casusluk faaliyetleri için de kullanılabilen AS-12 iki gövdeden oluşuyor. Çelik dış gövdenin altında top biçiminde birbiriyle birleştirilmiş titanyum metalinden imal edilmiş 6 küre yer alıyor. Mürettebat ve makine dairesi bu kürelerin içinde bulunuyor. Titanyum direnci sayesinde denizaltı binlerce atmosfer basınca sağlam hale geliyor.
6 bin metreye daldığı varsayım edilen denizaltı, araştırma, kurtarma çalışmaları ve istihbarat toplamak için kullanılıyor. İç yapısındaki titanyum kürelerden ötürü denizciler ortasında Rus çizgi sineması karakteri bir at olan “Loşarik” ismiyle anılıyor. Mürettebatı 25 şahıstan oluştuğu düşünülen küçük denizaltı teze nazaran yüzeye çıkmaksızın 2 ay su altında kalabiliyor.
AS-12’de torpil olduğu düşünülmüyor. Lakin gövdesindeki mekanik kollarla mayın yerleştirebiliyor. Ayrıyeten tabanda bulunan haberleşme çizgilerini kesebiliyor. Savlara nazaran denizaltının farklı bir öteki özelliği de tabana ulaştığında ses çıkarmadan teker üzerinde tabanda hareket edebilmesi. Böylelikle hiçbir sonar tarafından tespit edilemiyor.
ABD donanmasında da emsal derin su altı aracı bulunuyor. NR-1 Amerikan derin su aracının birincisi 1969 yılında üretilmişti. NR-1, 910 metreye (3 bin feet) dalabiliyordu. Bu denizaltı 2008’de depoya kaldırıldı. Mevcut denizaltılar 600 metreye (2 bin feet) kadar dalabiliyor.
BİLGİ NOTU
Modeli resmen açıklanmayan denizaltıda 1 Temmuz akşamı lokal saatle 20.30 sularında Barents Denizi’nde derin dalış sırasında çıkan yangın sonucu 14 mürettebat hayatını kaybetmişti.