Merkez Bankası aylık fiyat gelişmesi raporuna nazaran; zerzevat fiyatlarına bağlı olarak yüzde 15,31’e gerileyen işlenmemiş besin enflasyonu ana belirleyici olurken, işlenmiş besin kümesi yıllık enflasyonu yükselişini sürdürdüğü belirtildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 2019 Haziran devri aylık fiyat gelişmesi raporunu açıkladı. Buna nazaran; Haziran ayında tüketici fiyatları yüzde 0,03 oranında arttı ve yıllık enflasyon 2,99 puan azalarak yüzde 15,72 oldu. Bu periyotta B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,62 ve 1,01 puan düşüşle yüzde 16,28 ve 14,86 olarak gerçekleşti. Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran besin, temel mal, güç ve hizmet kümelerinin katkıları sırasıyla 1,99, 0,55, 0,32 ve 0,08 puan azaldı.
Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamaları incelendiğinde, enflasyonun ana eğiliminde yükseliş gözlendi. Bu gelişmede, büyük ölçüde hizmet fiyatları belirleyici oldu.
Haziran ayında hizmet fiyatları yüzde 1,65 oranında yükseldi, küme yıllık enflasyonu 0,23 puan azalarak yüzde 14,92 oldu. Bu periyotta yıllık enflasyon haberleşme ve öbür hizmetler kümesinde gerilerken, öteki alt kalemlerde artış gösterdi. Haberleşme hizmetleri yıllık enflasyonunda baz tesiri kaynaklı düşüş gözlenirken, lokanta-otel kümesinde turizmdeki canlılığa da bağlı olarak gerek yemek hizmetleri gerekse konaklama hizmetlerinde yüksek fiyat artışları izlendi. Ulaştırma kümesi enflasyonundaki yükselişte karayolu ile şehirlerarası yolcu nakliyatı fiyatları (aylık yüzde 15,80) öne çıktı. Geçmiş enflasyona endeksleme davranışına bağlı olarak eğitim hizmetleri enflasyonundaki üst istikametli seyir devam etti.
Haziran ayında temel mal kümesi yıllık enflasyonu 1,80 puan düşüşle yüzde 14,79 oldu. Bu devirde yıllık enflasyon tüm alt kümelerde gerilemeye devam etti. Sağlam mal kümesinde araba fiyatlarındaki yüzde 1,04’lük artışa rağmen, öteki alt kalemlerin tesiriyle ölçülü bir fiyat artışı gözlendi. Giysi kümesinde fiyat değişimi dönemsel ortalamaların altında gerçekleşmeye devam etti. Öteki temel mallarda ise bir müddettir yavaşlamakta olan aylık fiyat artışlarının bu devirde yükseldiği görüldü. Yüksek baz tesirinin yanı sıra yakın periyottaki döviz kuru gelişmeleri ve iktisadi faaliyetteki zayıf seyir, temel mal enflasyonundaki düşüşü destekledi.
Enerji fiyatları Haziran ayında yüzde 1,04 oranında azaldı. Bu gelişmede şebeke suyu ve akaryakıt fiyatları tesirli oldu. Bu devirde, döviz kuru gelişmeleri ve petrol fiyatlarındaki düşüş ile akaryakıt fiyatları yüzde 2,23 oranında gerilerken, şebeke suyu fiyatlarındaki düşüşte İstanbul vilayetindeki indirimin tesiri öne çıktı. Öte yandan; doğalgaz ve tüpgaz fiyatları sırasıyla yüzde 0,88 ve 0,44 oranlarında arttı. Bu gelişmelerle, güç yıllık enflasyonu 2,29 puan düşerek yüzde 10,46 oldu. Besin ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Haziran ayında 9,24 puan azalarak yüzde 19,20 oldu.
Bu gelişmede zerzevat fiyatlarına bağlı olarak yüzde 15,31’e gerileyen işlenmemiş besin enflasyonu ana belirleyici olurken, işlenmiş besin kümesi yıllık enflasyonu yükselişini sürdürdü. Bu devirde taze meyve-sebze kümesinde yıllık enflasyon baz tesirlerinin yanı sıra zerzevat fiyatlarının mevsimsel ortalamalarının üstünde düşüş göstermesiyle birlikte yüzde 11,48’e geriledi.
Diğer işlenmemiş besin kümesinde ise patates ve yumurta fiyatlarındaki gerileme devam etmekle birlikte, başta beyaz et (yüzde 4,67) ve süt (yüzde 4,57) olmak üzere öbür kalemlerde fiyat artışları sürdü. İşlenmiş besin kümesinde fiyatlar Mayıs ayının akabinde bu ayda da maliyet artışlarının fiyatlara gecikmeli yansımasına bağlı olarak, yüzde 2,44 ile yüksek bir oranda arttı; küme yıllık enflasyonu 1,42 puan yükselişle yüzde 23,41 oldu. Bu kümede, ekmek ve tahıllar ile süt eserlerinde daha besbelli olmak üzere alt kalemler geneline yayılan artışlar izlendi.
Yİ-ÜFE
Yurt içi üretici fiyatları Haziran ayında yüzde 0,09 oranında yükselirken,yıllık enflasyon 3,67 puan düşüşle yüzde 25,04’e geriledi. Aylık artışın ölçülü gerçekleşmesinde, döviz kuru ve petrol fiyatlarındaki gelişmeler belirleyici oldu. Bu periyotta, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eğilimi bir ölçü gerilemekle birlikte yüksek düzeyini korudu.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, fiyatlar orta malı ve sermaye malı kümelerinde geriledi; güçlü ve dayanıksız tüketim malları ve güç kümelerinde ise yükseldi. Orta malı kümesi fiyatlarındaki aylık düşüşte ana metaller, temel kimyasal eserler ve dokumacılık belirleyici olurken; sermaye mallarındaki düşüşte metal yapı eserleri ile motorlu kara taşıtlarının kesim ve aksesuarları öne çıktı.
Enerji kümesindeki artışı elektrik üretimi ve gaz imalatındaki fiyat artışları sürüklerken, petrol eserleri düşüş istikametli katkı verdi. Güçlü tüketim malları fiyatları mobilya eserleri, elektronik eserler ve mesken aletleri öncülüğünde arttı. Dayanıksız tüketim mallarında ise işlenmiş besin eserleri imalatı fiyatlarındaki artış belirleyici oldu; bu artışın tesiri tüketici fiyatları tarafında da hissedildi. Sonuç olarak, bu periyotta tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları bir ölçü azaldı.