Bizans Prensesi Anikia Luliana, MS 524 yılında bugünkü İstanbul Saraçhane’de Aziz Polyeuktos ismine dev bir kilise yaptırdı. İngiliz sanat tarihçisi Martin Harrison’a nazaran, duvarlarının her biri 52 metre uzunluğunda olan kilisenin 18 metre çapında bir kubbesi vardı ve yerden yaklaşık 34 metre yükseklikteydi. Kilisenin figürlü süslemeleri 7’nci yüzyıldaki ikonoklazma devri sırasında tahrip edildi. 1010 yılında meydana gelen İstanbul zelzelesinde ise kilise tahrip oldu. Atriumu mezar, kuzeydeki yapıları ise sarnıca dönüştürüldü. 1185 yılında ise kilise büsbütün yıkıldı. Latin istilası sırasında kilisenin bedelli modülleri çalınarak Venedik ve Barselona’ya götürüldü. Kalan kesimler öbür kiliselerin inşasında kullanıldı. Sevgililerin kutsal kalıntıları 14. yüzyılda Havariyyun Kilisesi’ne taşındı. İstanbul’un Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmesinin akabinde kilisenin bulunduğu alana 1474 yılında Mimar Üstad Ayas Mescidi, kilise kalıntıları üzerine ise Karagöz Mescidi ile İbrahim Paşa Hamamı yapıldı. 1943 yılında Atatürk Bulvarı yapılırken İbrahim Paşa Hamamı ve Karagöz Mescidi, 1958 yılında ise Mimar Ayas Mescidi yıkıldı. 1960 yılında yeni bir altgeçit üretimi için çalışmalar yürütülürken kilisenin olduğu alanda birtakım eserler bulundu.
TÜRK VE İNGİLİZ GRUPLAR BİRLİKTE ÇALIŞTI
Buluntular için İstanbul Arkeoloji Müzeleri ve Oxford Üniversitesi’nin bir arada hazırladığı ortak bir proje hazırlandı. 1964 yılında hafriyat çalışmaları başladığında, kilisenin tam olarak nerede olduğu, kalıntılarının boyutu ve derinliği bilinmiyordu. 1964-1968 yılları ortasında gerçekleşen arkeolojik hafriyat çalışmaları sonucunda Nezih Fıratlı ve Martin Harrison, kilisenin planını ve plastik süslemesini belirlediler. Hafriyat çalışmalarının akabinde kilisenin bulunduğu alan atıl kaldı.
60 YIL SONRA YİNE HAFRİYATLAR BAŞLADI
İBB Miras takımları kilisenin bulunduğu alanda 8 Haziran 2022’de tekrar kazılara başladı. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin kontrolünde yapılan hafriyatlarda 681 adet bronz sikke, damgalı tuğla ve mermer modüller, seramik, kandil, cam ve metal eserler bulundu. 31 Mart’ta ise hafriyat grubunu şaşır-tan bir gelişme yapandı. Kilisenin kuzey tarafında hafriyat yapan takım, yerin bir metre altına indiğinde bir heykel buluntusu olduğunu fark etti. Hafriyatlar sonunda heykel gün yüzüne çıkarıldı. Mermerden yapılan heykel baş ve bacakları ile sağ kolu omuz hizasından kırılmıştı. Heykelin Roma devrinden kaldığı kestirim edilse de, kesin yaşının tespiti için inceleme başlatıldı.
GÜLHANE SARNICI RESTORE EDİLDİ
– İBB Miras grupları ayrıyeten Gülhane Parkı içerisinde 1500 yaşındaki sarnıcı da restore etti. Gülhane Parkı Sarnıcı’yla birlikte yanı başındaki tarihi çeşme de bakım ve tamirattan geçirilerek suya kavuşturuldu.
1911 tarihli kitabesi olan barok üsluplu çeşme, Gülhane Parkı’nı ziyaret edenlere hizmet vermeye başladı. İBB Miras takımları ayrıyeten aydınlatma sistemiyle donattıkları sarnıcın içini söyleşiler, dinletiler üzere farklı etkinlikler için hazır hale getirdi. Gülhane Parkı Sarnıcı’nda, sanatçı Büşra Kölmük’ün “Gelecek Hoş Günler”, “Ojakhi”, “Rüya Odası” üzere heykellerinin sergileneceği Polen başlıklı standı kısa müddet sonra ziyaretçilere açılacak.