Ege Üniversitesi (EÜ) İlaç Geliştirme ve Farmakokinetik Araştırma Uygulama Merkezi’nde (ARGEFAR) yürütülen TÜBİTAK projesi, beyin kanseri tedavisinde umut oldu.
Merkezde geliştirilen ilaç taşıma yolu, beyni korumak emeliyle dışarıdan gelen moleküllerin geçişine müsaade vermeyen, bu nedenle ilaçların geçişini de engelleyen “kan beyin bariyeri”ni aşmayı başardı. Bariyerin aşılmasıyla ilaçların kanserli hücreye ulaşması ve onu yok etmesinin önü açıldı.
Sevdiklerini beyin kanserinden kaybetti
EÜ Fen Fakültesi Biyokimya Kısmı Öğretim Üyesi ve ARGEFAR Eser Geliştirme Sorumlusu Prof. Dr. Şenay Hamarat Şanlıer, AA muhabirine yaptığı açıklamada, uzun yıllardır farklı kanser tiplerinde gayeli tedavi konusunda çalışmalar yürüttüklerini belirtti.
Bir kaç yıl evvel yakını Neşem Gürsoy’un ve asistanının ağabeyi Adnan Yılmaz’ın beyin kanseri nedeniyle hayata veda ettiğini anlatan Prof. Dr. Şanlıer, bunun üzerine beyin tümörü tedavisi üzerinde çalışmaya başladıklarını söyledi.
Şanlıer, beyin tümörü tedavisindeki en büyük pürüzün kan beyin bariyeri olduğunu, beyni korumak maksadıyla dışardan gelen moleküllerin içeri geçmesini engelleyen bariyerin, tümörü yok etmek için alınan ilaçları da engellediğini tabir etti.
Bu nedenle beyin kanseri hastalarının tedavi edilemediğini, yalnızca ömür müddetlerinin uzatılabildiğini vurgulayan Prof. Dr. Şanlıer, ilaçların kan beyin bariyerinden geçmesi için yeni bir ilaç taşıma sistemi geliştirdiklerini kaydetti.
“Koklanarak alınan ilaç, sağlıklı dokular ziyan vermiyor”
Çalışmalarında tümörü yok edecek ilaçları içeren nano parçacıklar dizayn ettiklerini anlatan Prof. Dr. Şanlıer, “Kan beyin bariyerini geçemeyen molekülleri, bariyeri geçebilir hale getiriyoruz. Tümörlü dokuya olağanda ulaşamayan kanser ilacını, modifiye ederek, nano teknolojik yaklaşımla yine yapılandırarak, bariyeri çok rahat geçebilir hale getiriyoruz. Yani kolay tabirle ilaç bulunan molekülün elinden tutuyoruz, onu karşıya geçiriyoruz. Kan beyin bariyerini geçebilecek yapıda bir molekül dizayn ediyoruz.” diye konuştu.
Sağlıklı dokulara ziyan vermiyor
Prof. Dr. Şanlıer, kanser tedavilerindeki değerli düşüncelerden birinin de kemoterapi ilaçlarının kanserli hücreye ulaşıncaya kadar sağlıklı dokulara da ziyan vermesinin olduğuna işaret ederek, “Bu durumlarda hasta, kanserden değil organ yetmezliklerinden kaybediliyor.” dedi.
Hedefli tedavilerde sağlıklı hücreye ziyan verilmediğinin altını çizen Şanlıer, şöyle devam etti:
“Bu bir ilaç taşıma sistemi. İlaçlar nazal yoldan veriliyor hastaya, burundan koklayarak alıyor hasta. Damar yolu açılmayacak, hasta kemoterapi merkezlerine gitmeyecek, ilacı koklayacak ve nazal yoldan direkt beyne ulaşacak. Kan dolanımına girmediği için rastgele bir sağlıklı dokuya ziyan vermeyecek.”
Prof. Dr. Şanlıer, ilaç taşıma sisteminin, laboratuvar ve deney fareleri üzerindeki çalışmalarda başarılı sonuçlar verdiğini kaydederek, “Patent evresindeyiz. Bir ilaç firmasıyla anlaşıp patent zamanı yapabiliriz. Akabinde istekli denemelerinden sonra piyasaya sürülebilir. İlaç firmasını kısa müddette bulursak 2-3 yıl içinde faz denemeleri tamamlanabilir, kullanılabilir hale gelir.” tabirlerini kullandı.
“Dünyada ilk”
EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak da EÜ ARGEFAR’ın ilaç ve tedavi usulleri geliştirme konusunda Türkiye’nin kıymetli merkezlerinden biri olduğunu söyledi.
Merkezin yanındaki tıp fakültesi ve hastanenin de başarılı çalışmalar yapılmasında avantaj sağladığını tabir eden Prof. Dr. Budak, “Hedefe yönelik tedavi manasında geliştirdikleri TÜBİTAK projesiyle dünyada bir unsur imza atıyorlar. Tebrik ediyorum.” dedi.