Anayasa Mahkemesi, araç sahibi olmayan şoförlerin, kamuoyunda “spin ve drift” olarak bilinen; el freni çekilmesi yahut öteki formüllerle aracın ani olarak istikametinin değiştirilmesinde yahut kendi etrafında döndürülmesinde araçların 60 gün mühletle trafikten men edilmesine yönelik kuralı Anayasa’ya ters olduğu için iptal etti.
Bursa 3. Yönetim Mahkemesi ile Trabzon 1. Sulh Ceza Hakimliği, araç sahibi olmayan şoförlerin hareketleri nedeniyle araçların 60 gün trafikten men edilmesi tarafındaki idari yaptırım kararlarının iptali ve kaldırılması talebiyle araç sahipleri tarafından açılan davalarda itiraz konusu kuralın Anayasa’ya alışılmamış olduğu kanısına vardı.
Bunun üzerine, Karayolları Trafik Kanunu’nun 67’nci hususunda yer alan, rastgele bir mecburilik olmaksızın, kara yollarında dönüş kuralları dışında bilerek ve isteyerek aracın el freninin çekilmesi suretiyle yahut öteki tekniklerle aracın ani olarak tarafının değiştirilmesi yahut kendi etrafında döndürülmesi sonrasında aracın 60 gün trafikten men edilmesini öngören kuralın Anayasa’ya ters olduğu gerekçesiyle iptali talep edilerek, Anayasa Mahkemesine başvuruldu.
Başvuru kararlarında, araç sahibiyle araç şoförünün farklı bireyler olabileceği, birden fazla vakit ticari nakliyecilik yapılmasında araç şoförü ile araç sahibinin tıpkı şahıslar olmadığı, kural gereği uygulanacak yaptırımın şoförün araç sahibi olmadığı durumlarda cezanın kişiselliği ve hukuk devleti unsurlarıyla çelişeceği, mülkiyet hakkının da kısıtlanacağı belirtildi.
Kanundaki kuralı “sürücülerin araç sahibi olmadığı durumlar” istikametinden inceleyen Yüksek Mahkeme, oy çokluğuyla, araç sahibi olmayan şoförlerce, halk ortasında “spin” ya da “drift” denilen; el freni çekilmesi yahut öteki prosedürlerle aracın ani olarak istikametinin değiştirilmesinde yahut kendi etrafında döndürülmesinde araçların 60 gün trafikten men edilmesine yönelik kuralı Anayasa’ya karşıt bularak iptal etti.
KARARDAN
Anayasa’nın 38’inci hususunun 7’nci fıkrasında ceza sorumluluğunun şahsi olduğunun belirtildiği aktarılan kararda, cezaların şahsiliğinden hedefin, bir kimsenin işlemediği fiilden ötürü cezalandırılmaması olduğu vurgulandı.
Kararda, itiraz konusu kuralda, rastgele bir mecburilik olmaksızın, kara yollarında dönüş kuralları dışında bilerek ve isteyerek aracın el freninin çekilmesi suretiyle yahut diğer sistemlerle aracın ani olarak istikametinin değiştirilmesi ya da kendi etrafında döndürülmesi halinde trafikten 60 gün men edilmesinin öngörüldüğü hatırlatıldı.
Kural gereği yaptırıma tabi kabahati aracın sahibi olmayan şoförün gerçekleştirmesi halinde de aracın 60 gün trafikten men edileceğine işaret edilen kararda, bu istikametiyle kuralın, kelam konusu hareket kararının ihlalinde araç sahibinin kusuru yahut fiile iştiraki bulunması şartları aramaksızın cezalandırılabilmesine imkan tanıdığı hatırlatıldı.
Kanun koyucunun, itiraz konusu kuralla, hareket kurallarına karşıt araç yönetim ve sevkinin önüne geçilmesini, daha inançlı bir trafik akışının sağlanmasını amaçladığına değinilen kararda, şu görüşe yer verildi:
“Aracın kullanımını diğer bir kimseye bırakanın ya da rastgele bir halde oluşturdukları hukuksal bağ çerçevesinde aracı şoföre teslim eden araç sahibinin, şoförün aracı kurallara ters biçimde kullanması nedeniyle idari bir cezaya maruz kalması, diğerinin fiilinden ötürü cezalandırılması sonucunu doğurmaktadır. Araç sahibinin bu üzere hallerde şoförün hareket kullarına uymayacağını evvelce bilmesi yahut bunu denetleyebilmesi beklenebilecek bir durum değildir. Hareket kurallarını ihlal eden fiil araç sahibinin hareketinden değil, şoförün hareketinden kaynaklanan bir fiildir. Hasebiyle aracı hareket kurallarına muhalif formda kullanan araç sahibi olmayan şoförün fiili nedeniyle aracın trafikten de men edilmesi, fiili işlemeyen araç sahipleri tarafından cezaların kişiselliği unsurunu ihlal etmektedir.”
Kararda, araç sahibinin evvelden öngörmesinin ve denetlemesinin beklenemeyeceği şoförün hareket kurallarına ters fiili nedeniyle idari cezaya maruz bırakılmasının hukuk devleti olmanın gereklerinden olan adalet ve hakkaniyet prensipleriyle de bağdaşmadığına değinildi.