İranlı memleketler arası ilgiler uzmanı Ferzane Rustayi, Tahran idaresinin nükleer muahedeyi ihlal etmesini “korkunç bir kumar” olarak niteledi.
Rustayi, İran’ın son günlerde kimilerine nazaran nükleer muahedeyi ihlal eden adımlarını AA muhabirine kıymetlendirdi.
Uluslararası münasebetler uzmanı Rustayi, “İran’ın Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı (KOEP) olarak isimlendirilen nükleer muahedeyi ihlal etmesi, bir denemenin ötesinde ölümcül, fecî bir kumardır. Şayet bu bu türlü devam ederse savaş ihtimali kelam mevzusudur.” dedi.
ABD, İran’a yönelik operasyon başlatmasa bile İsrail’in saldırıp bu teşebbüsünü Washington idaresinin üzerine atma yahut ABD’yle İran’ı karşı karşıya getirme ihtimali olduğuna işaret eden Rustayi, “İran, ABD ve Avrupa’nın sabrını test ediyor olabilir. Bu saatten sonra uranyum üretim ölçüsünün ne kadar olduğu çok değerli değil. Daha değerlisi, Tahran idaresinin iki üç ay içinde yüzde 3,67’den daha fazla seyreltilmiş 200-300 kilogram uranyum üretecek çağdaş santrifüjlere sahip olmasıdır.” tabirlerini kullandı.
“İRAN KUMARIN SONUÇLARINI HESAP ETMELİDİR”
Nükleer mutabakatın asıl amacının İran’ın nükleer bomba üretiminde kullanabileceği düzeyde zenginleştirilmiş uranyuma ulaşmaması olduğunu hatırlatan Rustayi, “Eğer İran bir biçimde uranyum zenginleştirmeye devam ederse bu durum nükleer muahedeyi sorgulanır hale getirir. Bu bir kumardır ve Tahran idaresi bunun tüm sonuçlarını hesap etmelidir.” değerlendirmesinde bulundu.
İran’ın nükleer muahedeyi ihlal etmesinin ağır sonuçları olacağını belirten Rustayi, bunun birinci sonucunun Birleşmiş Milletlerin (BM) yaptırımları tekrar getirmesi olduğunu lisana getirdi.
Ferzane Rustayi, “Gerçi ABD’nin uyguladığı yaptırımların BM’den aşağı kalır yanı yok. Hatta daha fazla olduğu söylenebilir. İran’ın durumu çok değişmeyecektir. Bu nedenle tehlikeli bir kumar oynamıştır.” diye konuştu.
“INSTEX’İN DENKLEMİ DEĞİŞTİRME KAPASİTESİ YOK”
ABD yaptırımlarının aşılması ve Avrupa ülkelerinin İran ile ticaretlerinin sürdürülmesi için oluşturulan özel ödeme sistemi INSTEX hakkında ise Rustayi şunları kaydetti:
“İran ve Avrupa ülkelerinin (Almanya, İngiltere, Fransa) INSTEX yorumu farklılık arz ediyor. Avrupa, kelam konusu sistemle İran’a küçük bir kredi açmak suretiyle Tahran idaresini müzakere masasına çekmeye çalışıyor. İran INSTEX’le yaptırımları delmeyi ve Avrupa’yı ABD’yle karşı karşıya getirmeyi planlıyor. Lakin bu türlü olmayacaktır. INSTEX yalnızca küçük bir yardım, denklemi değiştirme kapasitesi bulunmuyor lakin bunu İran anlamıyor.”
İranlı nükleer güç uzmanı Hasan Beheştipur ise nükleer mutabakatın geleceğinin Avrupa ve ABD’nin atacağı adımlara bağlı olduğunu söyledi.
Beheştipur, “Nükleer muahedenin geleceği Avrupa ve ABD’nin adımlarına bağlı. Avrupalılar bir şeyler yapmak istiyorlar fakat bu ABD olmaksızın mümkün değil. Avrupa, ABD’nin ekonomik sultası altında. Dünyanın finans sistemi Donald Trump’ın elinde.” dedi.
İran’ın 300 kilogram hududunu geçmesi ve Arak reaktörünü faaliyete geçirmesiyle ilgili Beheştipur, “İran’ın bundan sonraki adımları Avrupa’nın tavrına bağlıdır. İran nükleer mutabakattan kaynaklı çıkarlarını elde edebilirse iki ay içerisinde eski haline dönecek, müzakere başlayacaktır aksi takdirde İran’ın evrakı BM Güvenlik Kuruluna havale edilecektir.” sözlerini kullandı.
Beheştipur şöyle konuştu:
“ABD yaptırımları başlatmasıyla İran’dan kimsenin uranyum satın alamayacağını duyurdu. Arak ağır su reaktörüne de yaptırım uygulandı. İran’ın 300 kilogramdan fazla zenginleştirilmiş uranyumu satmasına pürüz getirilmesi, zenginleştirme faaliyetini durdurması manasına geliyor. Bu nükleer mutabakata açıkça karşıt bir durumdur.”
NÜKLEER MUTABAKATIN GELECEĞİ BELİRSİZ
ABD idaresi, 8 Mayıs 2018’de, 2015’te imzalanan nükleer mutabakattan çekilerek, İran’a yönelik yaptırımları tekrar uygulamaya başlamıştı.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Manevî de ABD’nin yaptırımlarına karşılık geçen 8 Mayıs’ta ülkesinin nükleer mutabakattaki taahhütlerini azalttığını ve mutabakatın taraflarına İran’ın çıkarlarını koruyacak tedbirler alması için 60 gün mühlet verdiklerini duyurmuştu. İran’ın Avrupa ülkelerine verdiği 60 günlük mühlet 7 Temmuz’da sona erecek. Bu tarihten sonra İran’ın nükleer mutabakattaki taahhütlerini azaltma sürecinde ikinci kademeye geçeceği öngörülüyor.
İran idaresi, son olarak zenginleştirilmiş uranyum limitini nükleer mutabakatta belirtilen 300 kilogram stok limitin üstüne çıkardığını duyurmuştu.
Washington’un mutabakattan çekilmesinin akabinde Tahran idaresini nükleer mutabakatta tutmak isteyen Almanya, İngiltere ve Fransa, İran’la ticareti kolaylaştırmak ve Avrupalı şirketleri ABD’nin yaptırımlarından korumak için ocak ayında INSTEX isminde özel bir ödeme düzeneği kurmuştu. İlaç ve besin ticaretini kapsayan INSTEX’te birinci süreç geçen hafta yapılmıştı. İran ödeme sisteminin petrol ticaretini kapsamasını talep ediyor.