ABD Lideri Donald Trump’ın 2 Şubat 2019 tarihinde tek taraflı çekileceklerini ilan ettiği Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Muahedesi (INF) dün itibariyle sona ermiş oldu. Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin de 3 Temmuz’da INF’yi askıya alan kararnameyi imzalayarak ABD’ye karşılık vermişti. Soğuk Savaş sonrasında ABD-Rusya ortasındaki nükleer dengeyi korumak için yapılan mutabakat tarih olurken bugün itibariyle yeni silahlanma yarışı için düğmeye basılmış oldu. Üstelik silah yarışında artık ABD ve Rusya’nın yanı sıra Çin, İsrail, İran, Hindistan ve Kuzey Kore de var.
KARŞILIKLI SUÇLAMALAR
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda şubat ayında Rusya’ya INF için altı ay müddet verdiklerini işaret ederek “Rusya bunu reddetti, yani mutabakat bugün sona eriyor. ABD, oburlarının ihlal ettiği bir muahedede kalmayacak. Bunun sorumlusu külliyen Rusya’dır” tabirlerini kullandı. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov ise ABD’nin oturduğu kolu kestiğini öne sürerek “ABD’nin inisiyatifiyle INF son bulmuştur” dedi.
NATO: KARŞILIK VERECEĞİZ
NATO’dan yapılan açıklamada, “Anlaşmanın son bulmasının tüm sorumluluğu Rusya’dadır. NATO, Rusya’nın 9M729 füzelerinin oluşturduğu risk karşısında ölçülü ve sorumlu bir halde cevap verecektir. İstikrarlı, koordineli ve savunmaya yönelik önlemler paketi üzerinde mutabakata vardık” tabiri yer aldı. 1987 tarihli INF muahedesi, 500 ile 5.500 km menzilli füzelerin üretilmesi ve kullanılmasını yasaklıyordu. NATO, Rusya’nın geliştirdiği 9M729 füzesinin menzilinin 1.500 km’ye ulaştığını, hasebiyle muahedeyi ihlal ettiğini savunuyordu. Rusya ise füzenin menzilinin 480 km olduğunu tez ediyor.
‘ÇİN DE MASADA OLMALI’
ABD ve NATO, bu füzeyi münasebet gösterirken Batılı askeri uzmanlar daha derin uyuşmazlıkların da olduğunu belirtiyor. Buna nazaran Rusya’nın çok kutuplu dünya stratejisine uygun olarak bir dizi üçüncü ülkeye yasadışı yoldan füze ve nükleer silah teknolojisi vermesi en değerli münasebetlerden biri olarak öne çıkıyor. Buna örnek olarak Kuzey Kore ve İran’ın 10 yıl üzere kısa müddette orta ve hatta uzun menzilli balistik füzelere geliştirmesi gösteriliyor. ABD, dünyada yeni bir INF mutabakatı yapılacak ise masada yalnızca ABD ile Rusya’nın değil 5 bin kilometre menzile sahip füzeleri bulunan ülkelerin de bulunmasını talep ediyor. Masada görmek istediği birinci ülke ise Çin Halk Cumhuriyeti. ABD Lideri Donald Trump dün yaptığı açıklamada, yeni bir mutabakat yapılacaksa kesinlikle Çin’in de buna dahil olması gerektiğini söyledi. “Kesinlikle bir noktada Çin’i de dahil etmek istiyoruz. Bu olağanüstü olurdu” dedi.
BİLGİ NOTU
INF bilhassa Avrupa’da nükleer silah konuşlandırılmasını engelleyerek yaşlı kıtada barış ve dengelerin korunması açısından kritik bir rol oynadı. ABD, INF’in 32 yıl evvelki kaidelere nazaran formlandığı, münasebetiyle günümüz şartlarına yönelik yenilenmesi gerektiği görüşünde. Fakat yeni bir mutabakata yönelik şimdi önemli bir teşebbüs kelam konusu değil.
ANLAŞMANIN MİMARI GORBAÇOV UYARDI
RUSYA ile ABD ortasında INF mutabakatının yapıldığı 1987 yılında ABD Lideri Ronald Reagan ile altına imzasını atan devrin Sovyetler Birliği önderi Mihail Gorbaçov da sahneye çıkarak, “INF muahedesinin sona ermesi stratejik istikrarları altüst edeceği üzere dünyada yeni, nereye varacağını kestirim bile edemediğimiz tehlikeli silahlanma yarışının başlamasına yol açacaktır. 87 yılından farklı olarak artık yalnızca Avrupa’nın güvenliği değil tüm dünyanın güvenliği masada. Olumsuz ekonomik istikametleri ise sıralamak bile yersiz” dedi.