Lahey merkezli Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin hakkında resmen cürüm duyurusunda bulunarak işlediği savaş hatalarından yargılanmak üzere aranan kişi ilan etmesinin şoku sürüyor. Rus yetkililer, kararın kendileri için bağlayıcı olmadığını söylese de Putin’in, UCM’nin kararlarının tanındığı 123 ülkede “Kötü adam” damgası yemesi, dünyada ve ülkesinde prestijine önemli darbe vurulması olarak değerlendirildi. Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nin Putin kararını, Çin önderi Şi Cinping’in yarın başlayacak 3 günlük Rusya gezisi öncesinde ilan etmesi Pekin’e “Putin ile fazla samimi olma” bildirisi olarak da algılandı. İşte sorularla yeni kriz.
1- PUTİN NEYLE SUÇLANIYOR?
UCM savcılarının Ukrayna’da aylarca yürüttükleri kanıtlarına dayanılarak Putin, tekrar Rusya çocuk ombudsmanı Maria Lvova-Belova ile birlikte Ukrayna’daki binlerce çocuğu ailelerinden kopararak yasadışı yoldan Rusya’ya kaçırmakla suçlanıyor. Putin’i aranan kişi ilan eden dokümanın altında imzası bulunan Pakistan asıllı İngiliz UCM savcısı Kerim Han, “Ukrayna’da binlerce çocuk Rusya’nın başlattığı ve yürütmeye devam ettiği işgalci savaşın ganimeti olamaz. Uygar dünya buna müsaade veremez” dedi.
2- RUS BAŞKAN TUTUKLANABİLİR Mİ?
Rusya’nın Memleketler arası Ceza Mahkemesi’ni hukuksal olarak tanımadığı için alınan kararların Moskova tarafından hayata geçirilmesi beklenemez. Ayrıyeten mahkemenin ceza yürütme organları bulunmadığı için hakkında aranan kişi bülteni çıkartılan Putin’in tutuklanması fakat üçüncü bir ülkede bulunması durumunda ve o ülkenin güvenlik güçlerin harekete geçmesi halinde mümkün olabilir. UCM’nin eski savcılarından Vladimir Vasilenko, “Evet, UCM Moskova’ya giderek yargılamak üzere Putin’i Lahey’e getiremez lakin mahkeme o kişi hakkında yargılama süreci başlattığı için Interpol devreye girerek Putin’i pekala kırmızı bültenle aranan kişi listesine alabilir. UCM yetkisini kabul eden 123 ülkede Putin aranan kişi haline gelebilir” yorumunda bulundu.
3- YARGILANAN ÖNDER OLDU MU?
UCM, daha evvel Darfur’da işlediği cürümlerden ötürü Sudan Devlet Lideri Ömer el Beşir ve Libya iç savaşındaki sorumluluğu hasebiyle Devlet Lideri Muammer Kaddafi’ye yönelik yakalama kararı çıkarmıştı. UCM, aldığı bu kararla Rus önderi, el Beşir ve Kaddafi ile birebir kefeye koymuş oldu. Kaddafi, hakkında verilen tutuklama kararından aylar sonra iktidarını yitirmiş ve linç edilerek öldürülmüştü. Mahkeme kararına karşın yıllarca iktidarda kaldıktan sonra devrilen El Beşir, hali hazırda Sudan’da tutuklu.
ZELENSKI SEVİNDİ
– Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nin Putin’i yargılanmak üzere aranan kişi ilan etmesi, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’yi memnun etti. Haberi duyar duymaz açıklama yapan Zelenksi, “Bugün milletlerarası hukuk sistemi, adaletin yerini bulması için önemli bir adım atmış oldu. Önümüzde tarihi bir karar var. Rusya’nın Ukrayna’da işlediği kabahatlerin cezalandırılması süreci başlamış oluyor. Bu sürecin kaçırılan çocuklarımızla ilgili başlatılmasının da başka bir kıymeti var” tabirlerini kullandı.
BIDEN: PUTİN HAK ETTİ
– UCM’nin Putin kararıyla ilgili ABD Lideri Joe Biden de açıklama yaparak, “Rusya başkanının aranan kişi ilan edilmesi savaş kabahatleri işlediğinin bariz ispatıdır. Bu hataları işlediğine ben de inanıyorum. Doğal dünyada tüm ülkeler Lahey’deki Memleketler arası Ceza Mahkemesi’ni tanımıyor. Tanımayan ülkeler ortasında ABD de var fakat açıklanan karar Putin’e karşı atılmış çok güçlü bir adım olarak görülüyor” yorumunu yaptı.